Kỹ thuật trồng cây dó bầu tạo trầm kỳ

Mô hình trồng cây dó bầu

Cây dó bầu mà sản phẩm của nó là trầm hương và kỳ nam đã có lịch sử rất lâu đời. Từ xa xưa, trầm hương Khánh Hòa (KH) đã nổi tiếng trong cả nước và trên thế giới. Tuy nhiên, qua thời gian khai thác, hiện nay trầm hương ở KH hầu như không còn. Năm 1986 – 1987, tỉnh đã xây dựng các chương trình và đề tài nghiên cứu, điều tra phân bố trầm, kỳ; nghiên cứu trồng thử nghiệm và tạo trầm, kỳ trên cây dó bầu.

Đặc biệt, ngày 16-5-2005, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã có Chỉ thị số 33-CT/TU yêu cầu đẩy mạnh phong trào khôi phục, phát triển cây dó bầu tạo trầm, kỳ tại KH. Đến nay, các đề tài thực hiện đã đạt được kết quả bước đầu. Năm 2002, toàn tỉnh có 125 ha dó bầu và hiện nay đã tăng lên khoảng 400 ha. Trong kế hoạch năm 2005, Công ty Fong San sẽ đầu tư trồng mới 50 ha tại Khánh Sơn, 100 ha tại Lâm trường Vạn Ninh. Ngoài ra, một số hộ nông dân và chủ trang trại ở các địa phương trong tỉnh cũng đầu tư phát triển diện tích trồng cây dó bầu.

Điển hình như: Mô hình trồng xen 2.000 cây đã 2 năm tuổi trong vườn rừng của hộ chị Nguyễn Thị Kim Liên và anh Phạm Cao Trí ở thôn 3, xã Ninh Thượng (Ninh Hòa); mô hình trồng xen 1.000 cây dó bầu 2 năm tuổi của anh Lê Văn Xang trên vùng đất mới Củ Chi, thôn Đá Mài, xã Diên Tân (Diên Khánh); mô hình trồng xen 1.000 cây và vườn ươm 35 nghìn cây dó bầu của anh Văn Tấn Việt ở thôn A Xay, xã Khánh Nam (Khánh Vĩnh)…

Ông Trần Vũ – Chủ tịch Chi hội Trầm hương KH cho biết: Phong trào trồng cây dó bầu ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhất là sau khi có Chỉ thị 33 của Tỉnh ủy về trồng cây dó bầu và phục hồi các sản phẩm trầm, kỳ quý hiếm của quê hương KH. Chỉ thị của Tỉnh ủy xác định 3 vấn đề vô cùng quan trọng đối với phát triển cây dó bầu: Một là công tác tuyên truyền và phát động trong nhân dân phong trào trồng cây dó bầu; hai là có các chính sách hỗ trợ về giống, kỹ thuật trồng, kỹ thuật tạo trầm, kỳ và giao đất sử dụng ổn định, lâu dài cho việc phát triển cây dó bầu; ba là có kế hoạch cấp không cho đồng bào dân tộc thiểu số trong tỉnh mỗi hộ từ 100 – 200 cây giống dó bầu. Đây là một chủ trương đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa chính trị, kinh tế – xã hội sâu sắc và là cứu cánh để cây dó bầu KH phục hồi và phát triển.

Từ xưa đến nay, trầm hương vẫn là một mặt hàng có giá trị kinh tế rất cao. Hiện nay, nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm từ cây dó bầu trên thế giới rất lớn, trên dưới 1.000 tấn/năm. Vào những năm cao điểm nhất, Việt Nam cũng chỉ cung cấp không quá 80 tấn/năm. Do số lượng trầm, kỳ giảm nên giá cả tăng trên 3 lần so với những năm 90. Giá trầm hương loại 1 trên thị trường thế giới hiện nay dao động ở mức từ 5 – 6 nghìn USD/kg. Tinh dầu được chiết suất từ cây dó bầu có giá từ 8 – 10 nghìn USD/lít. Cây dó bầu nếu được sản xuất nhân tạo trong điều kiện tự nhiên thì đây là một nguồn lợi rất lớn.

Năm 2004, Chi hội Trầm hương KH đã khảo sát thực trạng trồng cây dó bầu trong nhân dân. Qua khảo sát, Chi hội đã phổ biến sâu rộng trong hội viên và đề nghị các địa phương chú ý những vấn đề cơ bản để việc trồng cây dó bầu đạt hiệu quả như: Nên trồng xen cây dó trầm với các loại cây che bóng như keo lai, cây ăn quả; có chế độ chăm sóc theo đúng quy trình kỹ thuật trong 3 năm đầu nhằm đảm bảo cho cây phát triển nhanh; nên chọn giống cây dó bầu có chất lượng cao ở KH hoặc các tỉnh Quảng Nam, Hà Tĩnh, không nên chọn giống dó me hay các loại dó khác vì điều kiện tạo trầm rất khó. Bên cạnh đó, Chi hội Trầm hương KH đã phổ biến các tài liệu, băng hình về kỹ thuật trồng và tạo trầm cho Ban vận động thành lập Phân hội Trầm hương các huyện trong tỉnh để tuyên truyền quảng bá, hướng dẫn cho hội viên và nhân dân về kỹ thuật trồng cây dó bầu.

Xây dựng mô hình trồng cây dó bầu theo hướng trồng xen, trồng hỗn giao trong vườn nhà, vườn rừng của nhân dân là mô hình có ý nghĩa thực tiễn, phù hợp với đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây dó bầu, đồng thời đảm bảo cho việc quản lý, bảo vệ sau khi cấy tạo trầm. Việc đầu tư cho đồng bào dân tộc thiểu số trồng cây dó bầu không chỉ xóa đói giảm nghèo mà còn tạo điều kiện cho bà con ổn định cuộc sống và làm giàu trên mảnh vườn của mình.

1. Đặc điểm thực vật học: cây dó bầu (Aquilaria Crassna Pierre ex Lecomte) còn gọi là cây trầm hương, cây tóc, cây kỳ nam. Cây dó bầu cao từ 30-40m, có vỏ xám nhiều xơ, lá mọc cách, phiến lá mỏng thuôn dài hoặc bầu dục, mặt trên xanh bóng, mặt dưới xanh nhạt có lông tơ. Hoa tự hình tán, mọc chùm ở kẻ lá, màu trắng tro, quả nang, khi khô tách thành 2 mảnh, quả hình lê, mỗi quả chứa 1 – 2 hạt màu đen. Cây có tác động tạo tuyến nhựa màu đen, có mùi thơm gọi là trầm hương.

2. Điều kiện trồng cây: Khí hậu: nhiệt độ trung bình hàng năm từ 20-25OC, lượng mưa từ >1500mm/năm, ẩm độ>80%. Đất ẩm, tơi xốp, độ dày tầng đất trên 40cm,nhiều mùn. Không nên trồng trên các loại đất đá vôi, cát hoặc ngập úng.

3. Giống cây con : do quá trình khai thác bừa bãi tìm trầm, đã làm nguồn giống cây dó bầu (loại giống tỷ lệ tạo trầm kỳ cao trong tự nhiên) cạn kiệt, kéo theo một số giống dó tạo trầm khác như dó me.. cũng ít dần. Nhưng trên 10 năm qua (từ năm 1990), nguồn giống được phục hồi từ vườn nhà từ việc thu hạt giống, cây con tại rừng về trồng, do đó tỷ lệ lai tạp giữa các giống dó rất cao, phần lớn giữa 2 giống dó bầu và dó me.  Nhưng qua khảo sát thực tế cho thấy khi cấy tạo trầm nhân tạo giữa 2 giống dó bầu và dó me (phần lớn cây thường bị lai tạp giữa 2 giống) đều cho tỷ lệ tạo trầm khác biệt không cao. Hiện nay nguồn giống cây dó thường lấy hạt từ những cây dó trưởng thành (>7 năm) tại các tỉnh hà Tĩnh, Quảng Nam, An Giang, Kiên Giang (chưa qua khâu tuyển chọn). Nên việc chọn cây dó bầu thuần chuẩn cần có thời gian cho các nhà chọn giống.

4. Kỹ thuật sản xuất  cây con: Chọn hạt giống có chất lượng tốt, hạt đen bóng, tỷ lệ nảy mầm cao(>80%). Gieo hạt trên luống có thành phần cơ giới nhẹ như cát pha có pH5-6, giàn che tốt, chủ động điều chỉnh ánh sáng. Sau 30-35 ngày, cây mạ sẽ cất vào các bầu đất (hỗn hợp xơ dừa, tro trấu..)kích thước 12×16 cm. Bầu cây đặt trong vườn ươm có dàn che tránh bớt nắng và hạt mưa trực tiếp lên cây con sau khi cấy.  Trong thời gian 30-45 ngày đầu sau khi cấy thường xuyên tưới nước giữ ẩm cho cây, ngày tưới 2 lần, lượng nước tưới 2-4l/m2. Sau 45 ngày đến khi cây xuất vườn lượng nước tưới giảm dần 3-5 ngày/ lần. Cây trong vườn ươm cần chú trọng đảo bầu cây khi cây ra rễ khỏi bầu thường 1lần /tháng. Giai đoạn này bón phân vào lúc chiều mát, bón xong phải tưới nước ngay để rửa sạch cây, lá. Phân bón DAP với nồng độ 1-1,5% với 2lít/m2, chỉ tưới cây từ 2 tháng tuổi trở lên, 15 ngày/ lần.

Phòng trừ sâu bệnh : bệnh thường là lở cổ rễ, thối thân, phấn trắng, cháy lá.., các thuốc sử dụng trị bệnh là Brocdeau, Basudin hoặc Baylidin theo hướng dẫn ở bao bì. Các loại sâu ăn lá, sâu đục thân có thể dùng thuốc nội hấp hoặc thuốc tiếp xúc để phòng trừ. Cây xuất vườn xanh tốt, thân thẳng, không cụt ngọn, cây cao >50cm, đường kính cổ rễ >0,4cm và bầu cây không bị mục nát đứt rễ.

5. Kỹ thuật trồng cây: đất trồng cây nên chủ động nước tưới, tránh mưa lụt úng (>1giờ).

a. Đào hố trồng: Kích thước: 40x40x30cm. Khi đào hố phải để lớp đất mặt sang 1 bên. Đào hố trước khi trồng 1 tháng sau đó lấp hố theo quy định lớp đất mặt trộn phân lắp xuống trước. Lượng phân NPK từ 0,3-0,5 kg/ hố, nên trộn với phân hữu cơ 1kg/ hố.

b. Mật độ cây trồng: tuỳ loại đất có thể chọn các loại mật độ sau:  625 cây/ha: với cự ly 4×4 m; 800 cây/ha: 2,5×5 m; 1160 cây/ha: 3×3 m. Nếu trồng xen trong vườn cà phê, điều, nhãn, tiêu… mật độ từ 250 -500 cây.

c. Kỹ thuật trồng: cây đủ tiêu chuẩn trồng, tiến hành trồng sau những trận mưa đầu mùa  mưa. Trồng vào những ngày mưa nhỏ, thời tiết mát dịu, ẩm là tốt. Bố trí cây trồng hình nanh sấu, chống xói mòn. Bóc vỏ bầu nylon, đặt bầu sâu hơn lớp đất tự nhiên 1-2cm. Đặt cây ngay ngắn giữa hố, lấp đất và nén chặt, vun gốc cao hơn mặt đất thường 2-3cm là vừa. Sau khi trồng xem xét dẫy cỏ quanh gốc, vun xới nhẹ nhàng chung quanh gốc cây đường kính 1-1,2m. Bón phân 2 lần vào năm 1 và năm 2 hai lần/năm với lượng phân NPK 100gr/cây. Các năm sau chỉ làm cỏ, xới đất quanh cây, tỉa bớt cành tạo dáng cho cây vươn cao, không cần bón phân vô cơ, nên tạo độ ẩm xung quanh gốc bằng phân hữu cơ.

6. Bảo vệ cây trồng: cây dó có độ tuổi trên 4 năm (đường kính>15cm) có thể cấy tạo trầm. Nên việc bảo vệ cây đến tuổi thu hoạch cần nên: Chú ý trâu bò chăn thả ăn cây con. Phòng chống cháy nhất là trong mùa khô hạn.

Câu Hỏi Thường Gặp